جزوه درس بانکداری داخلی ۲

بخشی از متن فایل
۴ -وجوه تمایز ربا )بهره( و سود
۱ -برخی از علمای اسالم معتقدند تا درصدی از اصل كه معموالً زیر نرخ تورم میباشد )عرفاً ۱۲ ) %را بهره و حالل
میدانند )مانند كشورهای مصر و تركیه( و لیکن طبق نظر شیعه هرگونه اضافه بر اصل با هر نام و عنوانی را ربا و حرام
میدانند.
۲-در مجموع از دیدگاه اسالمی درآمد حاصل از بهكارگیری سرمایه در كنار سایر عوامل تولید را سود گویند ولی در بحث
ربا، صاحب سرمایه در فعالیت اقتصادی هیچ نقشی ندارد.
)سود یا زیان( بازده = كار + سرمایه
۱ -بهره ربا ذمه بر عهده مدیون است و لیکن سود پس از تحقق درآمد و به نسبت از پیش تعیین شده معین و تقسیم
میگردد.
۴ -در بهره ربا مدیون پذیرنده است نه تعیینكننده، ولی در سود تقسیم منافع حاصله مطرح است.
ربا )بهره( و سود از دیدگاه تحلیل نظری متضمن تفاوتهای متعددی میباشند كه ذیال به چند مورد بر جستهی آن اشاره
میشود:
الف- نخستین ویژگی ربا )بهره( در این است كه تعیین آن از قبل و در قالب ارقامی ثابت انجام میپذیرد. این تعیین بنابر
طبیعت ربا، یك طرفه و یك جانبه است و وام گیرنده )مدیون( در این امر هیچ گونه دخالت و مباشرتی ندارد.
در طرف مقابل سود از این ویژگی قابل توجیه برخوردار است كه با توافق طرفین پیشبینی و به نسبتهای مورد توافق
تسهیم میگردد.
بدینگونه پیشبینی و تسهیم از جملهی عناصر مهم تشکیلدهنده سود است. عناصری كه در ساختار ربا چنانچه تعریف
و توصیف گردید مالحظه نمیشود.
ب- ویژگی دیگر ربا )بهره( از لحاظ حقوقی، اشتغال ذمه مدیون در قبال وام دریافتی است. به عبارت دیگر ربا )بهره( بر
ذمهی مدیون قرار دارد و پرداخت آن الزامی است حال آنکه سود قبل از تحقیق حالت التزام داشته و پس از تحقیق
پرداخت آن الزامی است.
ج- سومین و شاید مهمترین ویژگی ربا )بهره( و تفاوت آن با سود در این است كه ربا )بهره( حاصل بهرهوری از دارائیهای
نقدی است بدون اینکه صاحب سرمایه در تحقق آن مشاركت مستقیم داشته باشد حال آنکه سود بازده حاصل از تركیب
عوامل تولید با یکدیگر و مشخصاً تركیب عامل كار و عامل سرمایه است.
این ویژگی در واقع پایه و اساس تحریم ربا را از دیدگاه اقتصادی بنیانگذاری مینماید مساله بسیار مهمی كه در
سالهای اخیر تحقیقات وسیعی در زمینههای آن باالخص از سوی اقتصاددانان اسالمی انجام پذیرفته است. ذیال این
وجههی مهم سود و تفاوت آن را با ربا به تفصیل بیشتر مورد بررسی قرار میدهیم.
د- تحریم ربا از بعد اقتصادی: بهره عامل اقتصاد سرمایهداری است. به بیان دیگر اقتصاد سرمایهداری بر یك نظام مالی كه
خود متشکل از شبکه عظیمی از بانكها و سازمانها و مؤسسات پولی و مالی میباشد استوار است. چنین نظام بانکداری از
یك طرف پاداشها و تسهیالتی برای پساندازكنندگان فراهم میآورد و از طرف دیگر منابع فراوانی برای تأمین سرمایه
مورد نیاز وام گیرندگان عرضه میدارد. پساندازكنندگان یك نرخ بهره به عنوان پاداش پسانداز خود یا پاداش انصراف از
پول نقد خود دریافت میدارند و وامگیرندگان نرخ بهره دیگری به عنوان قیمت یا هزینه بایت مصرف منابع جدید پرداخت
میكنند. تفاوت این دو نرخ چیزی است كه واسطههای پولی در قبال وقت و كار خود به دست میآورند. بدین ترتیب آنچه
تمامی ماشین نظام مالی را به جریان میاندازد بهره است و اگر بهره را از این بازار حذف نمائیم كل نظام یکپاره فرو
میریزد.
۱ -تفاوت بین بانکداری سنتی )کالسیک( و بانکداری اسالمی )بدون ربا(:
مقایسه بانکداری سنتی و بانکداری اسالمی از دو جنبه نحوه تجهیز منابع و چگونگی تخصیص منابع حائز اهمیت
میباشد كه به تبع آن تغییراتی در تنظیم وضعیت ترازنامه یا صورت دارائیها و بدهیها مابین این دو نوع بانکداری وجود
دارد.
الف- تجهیز منابع
در بانکداری سنتی )ربوی(، روشهای تجهیز منابع یا جذب سپردهها بهشرح زیر میباشد:
۱-سپردههای جاری )حساب جاری(
۲-سپردههای پسانداز
۱-سپردههای ثابت )مدتدار(
در این سیستم بین سپردهگذار و بانك یك رابطه مستقیم وجود دارد این رابطه مستقیم را رابطه بدهکار و بستانکار یا
دائن و مدیون و یا بهصورت كامالٌ شفاف قرضدهنده و قرضگیرنده گویند.
با این شرح كه به مانده حسابهای جاری سودی تعلق نگرفته و لیکن به مانده حسابهای پسانداز و سپردههای ثابت
بهره تعلق گرفته و با توجه به اینکه رابطه حقوقی مابین سپرده گذار و بانك یك رابطه قرضی بوده لذا سود پرداختی در
رابطه قرضی طبق احکام شرع اسالمی بهره و ربا محسوب شده و حرام میباشد