جزوه خلاصه آشنایی با معماری اسلامی ایرانی پیرنیا

بخشی از متن فایل
بخش چهارم: بازار
بازار در كنار جاده هاي اصلي درون و بيرون شهر و در كنار ميادين و مجموعه هاي مهم
موقعيت بازارهاي ايران: غالبا بيرون شهر و شروع از دروازه شهر و ختم آن به درون شهر يا به دروازه هاي
ديگر.
ميدانگاه و بنگاه در روستاها و شهرهاي كوچك:
• همهي كوچه ها به آن مي رسيد.
• در كنار آن حمام، حسينيه، خانه امام جماعت و … بود.
• بعدها اغلب ميدانچه ها به حسينيه تبديل شد كه تكيه اي در كنارش داشت.
در شهرهاي بزرگ بازار سه يا چهار طرف ميدان اصلي با يك ايوان مي چرخد.
شكل ديگر بازار:
• دروازه هاي شهر در اين شكل گيري مهم اند.
• بعضي بازارها با طرح اصلي ساخته شدند مثل بازار اصفهان، بازار وكيل شيراز، گنجعلي خان كرمان
• بعضي بازارها به تدريج شكل گرفته اند مثل بازار تهران
موقعيت مسجد و بازار نسبت به هم:
• گاهي دور از هم مثل نائين و يزد
• گاهي نزديك هم مثل كرمان و شيراز
عناصر بازار:
• راسته اصلي ترين عنصر بازار است: موازي يا متقاطع است. در محل تقاطع چهار سوق با گوشه هاي
پخ دارد. در شهرهاي سردسير اين مسير طولاني است. (زنجان طولاني ترين بازار سرپوشيده
ايران)در چهارسوق داروغه به عنوان انتظامات حضور داشته.
• رسته به معني صنف است: در بخش هاي مختلف راسته قرار مي گرفته. براي شلوغ نشدن معمولا
رسته ها روبروي هم نيستند تا چهارراه ايجاد نشود.
• دالان: شبيه رسته است اما جنس ها در آن همه از يك نوع نيستند.
• سرا يا خان: تجارت خانه يا محل پخش عمده اجناس است.
• خانبار يا كالنبار: محل انبار و كار روي محصول اوليه است. محوطه بزرگي پشت سراها بوده كه
جنس از پس كوچه هاي فرعي به آن مي رسيده نه از راسته ها.
• تيم و تيمچه: مركز چند تجارتخانه مشابه بوده. فرق آن با سرا اين است كه تيم را سرپوشيده مي
كردند.
• قيصريه يا قيصرا: به معني سراي دراز است. محل ضايع ظريف مثل زرگري، گوهريان، سوزن دوزان
و بزازي بوده داراي در و خلوتي است.
• دكان: ابعاد آن متناسب با پيشه ها بوده. گاهي دو طبقه بوده مثل دكان سوداگران و داروگران.
بعضي بازارها دو طبقه اند: طبقه بالا پيشه هايي كه مشتري كمتري دارند. مثل بازار اصفهان و كرمان.
دار آفرين يا دارآيزين: دكه هاي چوبي مثل كيوسك هاي امروزي، با بدنه و پايه هاي ظريف و زيبا ساخته
مي شد در بازار و اطراف ميادين مي ساختند. مثلا در نقش جهان اصفهان قديم.
نورگيري بازارها: در اقليم گرم و معتدل نورگيري سقفي بوده و به آن هورانه يا هرنو مي گفتند. در اقليم
سرد مثل كرمان نورگيري از بالاي دكان ها بوده